Ode aan Kees Fens

Nutteloos

'Dit moet je onthouden.' Het is me vaak gezegd. Ik zeg het zelf vaak. Het wordt vergeten. Het geheugen verzet zich tegen dwang.

'Cichorei' moest ik lang geleden foutloos spellen. Ik deed het bij elk dictee verkeerd. Jaren later had ik het woord nodig. Ik moest het opzoeken voor de juiste spelling. Zojuist heb ik het opnieuw opgezocht. Dwang veronderstelt nut. Het geheugen verzet zich vooral tegen nuttige kennis. Uit wraak verpulvert het die. Of maakt er delen van zoek. Ik ken nog de helft van de Griekse stamtijden. Nutteloze kennis. Het ideaal van het geheugen. Ik weet slecht de weg in veel bezochte steden. Ook in Rome. Wat ken ik uit mijn hoofd? De plattegrond van het antieke Rome.

Een specialisme is iets waarvan je geacht wordt veel te weten. Je móét er veel van weten. Ook ik heb een specialisme. Ik lees er veel over. Ik vergeet het weer even snel. Ik moet het allemaal weer opzoeken. Kennis is kennis van de boeken waarin de kennis staat. Elke specialist heeft noodgedwongen een hoge boekenrekening. Ik lees veel boeken over gebieden waarover ik niets hoef te weten. Boeken vol nutteloze kennis. Het geheugen juicht bij elk nieuw werk. Ik vergeet er bijna niets van.

Ik ben lang geleden een paar keer bij een medisch specialist geweest die alles van oude Chinese literatuur wist. Met mijn kwaal wist hij geen raad. Later sprak ik een echte sinoloog. 'Die weet alles,' zei hij over de dokter. Laatst werd ik specialist genoemd op een terrein waar ik veel van weet. Ik schrok. Vorige week zag ik een prachtig standaardwerk op dat gebied liggen. Ik hebt het niet gekocht. Het geheugen zou nu weigeren de inhoud op te slaan. Ik wil gewoon iets weten. Voor niets. Dat moet ik altijd onthouden.